Αθώοι και Φταίχτες, της Μάρως Δούκα

(στις γραμμές του μύθου και της ιστορίας)

     Αρχίζοντας την ανάγνωση του βιβλίου “Αθώοι και Φταίχτες” της Μάρως Δούκα, νιώθουμε ότι η συγγραφέας μάς παρασύρει σε ένα ταξίδι στον χώρο και τον χρόνο και μάς καθιστά θεατές σε μια παράδοξη συνάντηση. Το παρόν των Χανιών συναντιέται με το παρελθόν. Ένας μουσουλμάνος λαχταρά να συναντηθεί με τους χριστιανούς συγγενείς του. Η Αθωότητα συναπαντιέται με την Ενοχή, σαν συγγενείς που αντικρίζουν και πασχίζουν να γνωρίσουν ο ένας τον άλλον, για πρώτη φορά.

    Θεατής, λοιπόν, ο αναγνώστης, μιας συνάντησης που έχει πολλά να του προσφέρει, σε πολλά επίπεδα. Τα ιστορικά στοιχεία, παρουσιασμένα όχι μέσω εγχειριδίων εθνικής ιστορίας αλλά μέσω της καθημερινότητας των απλών ανθρώπων, είναι σαφώς σημαντικά και δίνουν με εξαιρετικό τρόπο, μία σαφή, ειλικρινή, αν και σκληρή αρκετές φορές, εικόνα για τα γεγονότα στην Νήσο και τα Χανιά πριν την Ένωση αλλά και μετά, στα χρόνια της Ανταλλαγής των Πληθυσμών. Η πλοκή του μυθιστορήματος όμως, δεν εξελίσσεται μόνο στο ιστορικό παρελθόν αλλά και στο παρόν των Χανιών. Ένα σκληρό παρόν, πλήρες κοινωνικών προβλημάτων και δύσκολων καταστάσεων.

    Οι δύσκολες αυτές καταστάσεις, δίνουν την αφορμή στη συγγραφέα να μιλήσει για όσα θεωρεί πως έχει χρέος να πει ως άνθρωπος του πνεύματος. Αδύνατον να απαριθμήσει κανείς σε ένα σύντομο σχόλιο σαν και τούτο, το σύνολο των σημείων προβληματισμού που προσφέρει η ανάγνωση του βιβλίου. Ενδεικτικά, να αναφέρουμε κάποια από αυτά: Είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε πως οι μικρές πράξεις που πολλές φορές τις μετρούμε για ασήμαντες, βαραίνουν πιο πολύ στη ζυγαριά απ’ όσο τα μεγάλα έργα, τα ηρωικά. Γιατί οι μικρές πράξεις σαν αθροιστούν, δύνανται να αλλάξουν προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο τη ζωή του ανθρώπου. Άλλη σημαντική διαπίστωση της συγγραφέως είναι το γεγονός ότι η άρνηση του ανθρώπου να περιοριστεί στο ορατό και το χειροπιαστό, ανέκαθεν ήταν πηγή δυστυχίας αλλά και εφαλτήριο νέων αναζητήσεων. Δεν μπορούμε, επίσης, παρά να συμφωνήσουμε με την άποψη περί ιδεολογίας και φαντασιοπληξίας. Ο ιδεολόγος, δεν επιτρέπεται να είναι φαντασιόπληκτος. Ο ιδεολόγος θέτει το δυνατό στην υπηρεσία του πραγματικού, ο φαντασιόπληκτος όμως, το υποτάσσει στην εξυπηρέτηση της δικής του ουτοπίας. Επίσης, οι δύσκολες καταστάσεις του παρόντος και του παρελθόντος των Χανιών, δίνουν τη δυνατότητα στη συγγραφέα (όπως η ίδια έχει δηλώσει σε συνέντευξή της) και κατ’ επέκταση και σ’ εμάς τους αναγνώστες, να σταθεί και να σταθούμε με θάρρος απέναντι σε προκαταλήψεις αιώνων, να διαπιστώσει και να διαπιστώσουμε ότι το κακό και το αποτρόπαιο δεν έχει ταυτότητα ορισμένη από αόρατες δυνάμεις, αλλά γεννιέται από τις πράξεις τις ανθρώπινες.

    Στόχος, θαρρώ, κεντρικός, της Μάρως Δούκα, δεν είναι άλλος παρά να κάνει Αθώους και Φταίχτες του παρελθόντος, του παρόντος μα και του μέλλοντος, να βρουν τη δύναμη να αναζητήσουν σημεία που θα τους οδηγήσουν σε συμβίωση. Πώς θα γίνει αυτό, θα αναρωτηθείτε. Όταν η Αθωότητα καταφέρει να ανακαλύψει εντός της την καλά κρυμμένη Ενοχή, τότε ίσως και η Ενοχή βρει τη δύναμη να φανερώσει τα δικά της, βαθιά κρυμμένα και αποξεχασμένα σημάδια Αθωότητας. Και τότε, όλοι, δε θα μιλούν πια για Κριαράδες, Φούμηδες και Καούρηδες, φαμίλιες περήφανες και απόμακρες, μα θα μιλούν για τον Αρίφ, την Ελεονώρα, τον Πανάρη, την Αϊσέ, ανθρώπους, που με εφόδιο την αθωότητα αλλά και την αποδοχή της δικής τους ευθύνης, θα πορεύονται μαζί, σε καλά και ασφαλή μονοπάτια.

[Μάρω Δούκα, Αθώοι και Φταίχτες (στις γραμμές του μύθου και της ιστορίας), εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2004]

και,

[Μάρω Δούκα, Αθώοι και Φταίχτες (στις γραμμές του μύθου και της ιστορίας), εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2023]