Χρυσοβαλάντη και Ονούφρης, της Λίλας Τρουλινού

Μεταμορφώσεις, ο υπότιτλος της νουβέλας της Λίλας Τρουλινού. Κι εκείνη, τους αρχαίους θεούς που κι ο Οβίδιος ικέτεψε, παρακαλεί. Λαχταρώ, τους λέει, για τις αλλαγμένες, σε νέα σώματα, μορφές να πω. Θεοί, γιατί κι εσείς οι ίδιοι εκάματε τέτοιες αλλαγές, βοηθάτε με να αρχίσω ένα τραγούδι ασταμάτητο, από τις πρώτες τις αρχές του κόσμου ως τα τώρα…

Κι αφού λάβει η συγγραφέας τη βοήθεια που ζητά, αρχίζει με έναν μοναδικό τρόπο γραφής, να ξεδιπλώνει την ιστορία της Χρυσοβαλάντης και του Ονούφρη. Κι είναι η ιστορία αυτή πραγματικά σπουδαία μες στην απλότητά της. Γιατί η αγάπη των δυο αδελφιών γίνεται στημόνι που πάνω του, με αριστοτεχνικό τρόπο, υφαίνονται πολλά και θαυμαστά, άξια να προβληματίσουν τον αναγνώστη. Η τραχιά της Νήσου γη με τον πόνο που γεννά. Η γυναίκα και τα βάρη που καλείται να σηκώσει μες στην οικογένεια, σε ώρες δύσκολες. Βαριά συναισθήματα, σαν την οργή και την εκδίκηση, με τα οποία η κοινωνική αντιπαλότητα φαρμακώνει τις ψυχές των ανθρώπων. Οι φόβοι και οι ενοχές που φορτώνει στη γυναίκα η απόκλιση από τους κοινωνικά επιβεβλημένους ρόλους. Ο φόβος της κόλασης. Το ηθικό και το ανήθικο. Ο ορισμός του αρσενικού και του θηλυκού. Το χάος. Το μέλλον του κόσμου.

Όλα τα παραπάνω, με μαγικό τρόπο αποτυπωμένα στο χαρτί, συντροφευμένα από τα σχέδια της Παγώνας Ξενάκη. Θυμίζει όνειρο ο λόγος της συγγραφέως. Ένα όνειρο σαν τα όνειρα που πάλευαν τον προηγούμενο αιώνα, οι μεγάλοι της ψυχανάλυσης να ερμηνεύσουν. Ένα όνειρο που κάνει τον αναγνώστη να μένει εκστατικά άφωνος σε αρκετά σημεία, από τα οποία, ενδεικτικά, αναφέρω ένα: Την ώρα που κολυμπούν η Χρυσοβαλάντη κι ο Ονούφρης, σωστά δελφίνια σε αέναη κίνηση, θαρρείς πως στον βράχο πλάι σε μία από τις ηρωίδες, την Ιωάννα, έχει κοντοσταθεί ο Ηράκλειτος και της σιγοψιθυρίζει: Τα πάντα κυλούν. Τα πάντα αλλάζουν! Την ώρα όμως που η Ιωάννα βυθίζεται μες στο πηγάδι, τα πάντα νιώθεις να παγώνουν, να σταματούν. Κι είναι, ίσως, αυτή η στάση, η όψη του θανάτου…

Διαβάζοντας την νουβέλα της Λίλας Τρουλινού, της οποίας ένα - ίσως και το κυριότερο - μήνυμα, είναι η διαφορετικότητα και η αποδοχή της, σκέφτομαι πως ο λόγος της συγγραφέως, σε κάθε σελίδα του κειμένου, είναι βαθιά ποιητικός. Ένας ύμνος υπερρεαλιστικός θα μπορούσε να πει κάποιος.  Την ώρα που το αμάξι των ηρώων, «λαμπερή λάμα», γλιστρούσε «…στους μαιάνδρους του δρόμου, ανάμεσα σε κυκλικούς θάμνους, σάρκινα εξογκώματα στο τραχύ δέρμα του βράχου…» ταξίδεψα κι εγώ στον δικό μου χρόνο, τον προσωπικό. Στα χρόνια της εφηβείας γύρισα και κάθισα αθόρυβα, με ιερή συγκίνηση, στο θρανίο της τρίτης τάξης του Γυμνασίου. Στην έδρα, ο μεγάλος ποιητής και δάσκαλος, ο Γιώργης Μανουσάκης, με μια ερώτηση να βγαίνει από το στόμα του: «Τι είναι ποίηση;» Οι απαντήσεις μας απλοϊκές, παιδιάστικες, βγαλμένες από άπειρες ακόμη ψυχές. Κι ο δάσκαλος, μ’ ένα λιτό, ίσα ίσα διαγραφόμενο χαμόγελο, να χαράσσει στον πίνακα με την κιμωλία του, τον κατά Εμπειρίκο ορισμό: «Η ποίησις είναι ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου…». Αυτήν ακριβώς την αίσθηση είχα ταξιδεύοντας στις σελίδες αυτού του βιβλίου. Και θαρρώ πως την ίδια αίσθηση θα έχει και ο αναγνώστης που θα αποφασίσει να γνωρίσει τα όσα έζησαν στον κόσμο τους, η Χρυσοβαλάντη και ο Ονούφρης.

[Λίλα Τρουλινού, Χρυσοβαλάντη και Ονούφρης, εκδόσεις Περισπωμένη, Αθήνα 2023]