Αλβέρτος Σβάιτσερ, του Τάσου Αθανασιάδη

Ο Τάσος Αθανασιάδης, συγγραφέας της Γενιάς του ‘30, αποφασίζει στις αρχές της δεκαετίας του 1960 να γράψει τη βιογραφία του μεγάλου ανθρωπιστή, του ποιητή της χριστιανικής δράσης, Αλβέρτου Σβάιτσερ, για την οποία μάλιστα τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Βιογραφίας 1963.

Γιατί όμως ένας συγγραφέας, που έχει χαρακτηριστεί ως βασικός εισηγητής του “μυθιστορήματος-ποταμού” (roman-fleuve) παρεκκλίνει και επιλέγει να συγγράψει μια βιογραφία; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό ίσως βρίσκεται στην πίστη της Γενιάς του ‘30 στο Πνεύμα, στο, κατά Θεοτοκά, Δαιμόνιο, την εσώτερη εκείνη δύναμη που οδηγεί τον άνθρωπο εμπρός και εν τέλει την κοινωνία σε εξέλιξη. Ο Αθανασιάδης, όπως ο ίδιος έχει αναφέρει, θεωρεί ότι το Πνεύμα δεν περιορίζεται στον χώρο της Λογοτεχνίας. Το Πνεύμα εκφράζεται και πάει, άλλοτε προς την Επιστήμη, άλλοτε προς τη Λογοτεχνία, άλλοτε προς τη Φιλοσοφία. Έχοντας ερευνήσει και μελετήσει συστηματικά τα κείμενα του Σβάιτσερ, ο Αθανασιάδης συνειδητοποιεί ότι ο μεγάλος Μαχητής της Ανθρωπιάς, δρα υπό την καθοδήγηση του Πνεύματος, που φωνή γίνεται εσωτερική και του υπενθυμίζει πως “δεν έχει δικαίωμα να δέχεται την ευτυχία του σαν αναφαίρετο προνόμιο όταν γύρω του η δυστυχία περισσεύει”.

Χρέος, λοιπόν, γίνεται για τον Αθανασιάδη, η βιογραφία του ανθρώπου που πορεύτηκε υπηρετώντας την υπέρτατη έννοια “Σεβασμός προς τη Ζωή”. Ο συγγραφέας, καλεί τον αναγνώστη σε μια πορεία στον χώρο και τον χρόνο όπου έζησε και έδρασε ο Σβάιτσερ. Διπλός ο χώρος, δυτικός κόσμος και Αφρική. Διπλός και ο αγώνας του φιλόσοφου, θεολόγου, μουσικού, γιατρού και φιλάνθρωπου. Τον ακολουθούμε στα ταξίδια του στον εκτός Αφρικής κόσμο και τον βλέπουμε να παλεύει για τη διάσωση της ανθρωπότητας από το χάος, κηρύττοντας την αναγκαιότητα της αναζήτησης των ιδανικών ενός γνήσιου πολιτισμού. Επιστρέφουμε μαζί του στην Ισημερινή Αφρική, στην “πρωτοπορία του Βασιλείου του Θεού”, όπου η ζωή άλλο δεν είναι από μια “αδιάκοπη λιποταξία από τον θάνατο”. Σε κάθε όμως στιγμή του χρόνου, σε κάθε στίγμα του χώρου, βλέπουμε τη ζωή του Σβάιτσερ να κορυφώνεται στον τριπλό προορισμό της: Υμνώντας το έργο του Θεού σαν μουσικός, κηρύττοντάς το σαν θεολόγος, εκτελώντας το σαν καλός Σαμαρείτης.

Εντυπωσιακή η ικανότητα του συγγραφέα να συνδυάζει την ιστορική ακρίβεια με μια συναρπαστική αφηγηματική ροή. Έτσι, ο αναγνώστης παρακολουθεί την πορεία του Σβάιτσερ παράλληλα με τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη και τον κόσμο και κατανοεί ευκολότερα και σε μεγαλύτερο βάθος την αξία του σπουδαίου έργου του.

Πολλά τα σημεία που προβληματίζουν τον αναγνώστη αλλά και λειτουργούν σχεδόν διδακτικά γι’ αυτόν. Η πλήρης ηθική, με την έννοια της υποχρέωσής μας να είμαστε καλοί και σπλαχνικοί απέναντι σε όλα τα όντα, και ο ρόλος αυτής – της ηθικής – στην πνευματική επικοινωνία μας με όλον τον κόσμο. Το πρότυπο του ενεργητικού χριστιανού, στη συνείδηση του οποίου η λογική δεν αντιμάχεται την πίστη. Το βαθύτερο νόημα της ζωής που άλλο δεν είναι από τον σεβασμό σε κάθε ύπαρξη. Η ανάγκη για αδιάκοπη και άφοβη αναζήτηση της αλήθειας στον κόσμο του πνεύματος, όσο και στην κοινωνική ζωή. Η διαπίστωση ότι η αποδοχή της ευτυχίας ως δώρο στη ζωή του ανθρώπου δίχως ανταπόδωση, καταντά πράξη εγωιστική, πράξη αμαρτίας. Η άρνηση της παρούσας ζωής, εν αναμονή του μετά από αυτήν κόσμου, αναιρεί κάθε πρόοδο. Όποιος ενεργεί τιμώντας τη ζωή, θεωρεί αγαθό όχι μόνο τη δική του μα και κάθε άλλη θέληση για ζωή, σαν να ‘ταν η ξένη αυτή θέληση για ζωή η ίδια η δική του. Η πρόοδος της τεχνολογίας, με την πρωτοφανή λαμπρότητά της μπορεί να βλάψει τις ηθικές αξίες, οι οποίες λόγω της πλασματικής τεχνολογικής ευδαιμονίας, δεν αναπροσαρμόζονται, δεν αναθεωρούνται και καθίστανται αδύναμες να ανταποκριθούν στις νέες συνθήκες ζωής.

Ο Τάσος Αθανασιάδης έχει δηλώσει σε συνέντευξή του ότι η Λογοτεχνία είναι η Συνείδηση μιας κοινωνίας. Ως εργάτης της Λογοτεχνίας ο ίδιος και μάλιστα δημιουργώντας σύμφωνα με τις επιταγές της Γενιάς του ‘30, αναλαμβάνει τη δική του ευθύνη, εκπληρώνει το δικό του το χρέος. Μέσα από τη βιογραφία του Αλβέρτου Σβάιτσερ παρουσιάζει το πρότυπο του ανθρώπου που αν υιοθετηθεί από τους λαούς του κόσμου, “Ευτυχία ατέλειωτη” θα ‘ναι η ζωή στη μικρή γωνιά του Σύμπαντος που μας ορίστηκε να ζούμε. Ουτοπικός στόχος, θα πουν κάποιοι, και πέρα από κάθε φαντασία. Απάντηση δίνει ο ίδιος ο Σβάιτσερ, μέσα από την ιστορία του βίου του, όπως την κατέγραψε ο Αθανασιάδης. Το Λαμπαρενέ, που με πίστη και σκληρό αγώνα, από κόλαση παράδεισος έγινε για ένα πλήθος βασανισμένων ψυχών, λειτουργεί ως απόδειξη πραγματική και ελπιδοφόρα. Έως και σήμερα...

[Τάσος Αθανασιάδης, Αλβέρτος Σβάιτσερ, Εκδόσεις "Βιβλιοπωλείον της Εστίας", Αθήνα 2008]